نقدی بر عرفان های کاذب رایج در ایران(چهار مورد)

نیاز به معنویت از جمله نیازهای اساسی آدمی است. علی رغم پیشرفت های صنعتی و مادی بشر و تسلط او بر طبیعت، همچنان این نیاز از اعماق جان آدمی، زبانه می کشد. تشنگی شدید انسان نسبت به معنویت، زمینه ی مناسبی برای ظهور مکتب های معنویت گراست. در پاسخ به این احساس نیاز، نسخه هایی معنوی فراهم آمده که تعبیر "عرفان های کاذب" یکی از عناوین این نسخه های بدلی است. زبان ساده و جذابیت های ظاهری این معنویت ها، ذهن سطحی نگر افراد را به راحتی مشغول خود می سازد. در ایران چهار مورد از این عرفان ها، بیشترین پیروان را به خود اختصاص داده اند که به ترتیب عبارتند از عرفان اشو، کوئیلو، اکنکار و دالایی لاما. از میان این معنویت ها، عرفان اشو و دالایی لاما عرفان های شرقی اند و عرفان کوئیلو و اکنکار از مغرب زمین وارد ایران شده اند. نگارنده در این پایان نامه، مبانی مشترک، شاخصه های هر یک از عرفان های مذکور و علل و زمینه های رشد آن ها را در ایران مورد نقد و بررسی قرار داده است. مبانی مشترک این چهار عرفان، نفی خداوند و شریعت به معنایی که در عرفان های دیگر به کار رفته است، می باشد. از میان شاخصه های عرفان اشو می توان به مراقبه، عشق محوری، تناسخ، نفی عقلانیت، درون گرایی و... اشاره کرد. عرفان کوئیلو (که با نوشتن رمان، معنویتی جدید را پیش روی بشر امروزی قرار داده است) نیز دارای ویژگی هایی است از قبیل رویای شخصی، روح جهانی، تناسخ، جادوگری، ترویج روابط نامشروع، مشروبات الکلی، خودکشی و... مهم ترین خصوصیت عرفان اکنکار، سفر روح می باشد. از میان شاخصه های عرفان دالایی لاما می توان رنج گریزی، شادی طلبی، تناسخ و... را نام برد . علل و زمینه های ورود این عرفان ها به ایران را می توان در چهار مورد خلاصه کرد: 1- مشکلات افرادی که به این عرفان می پیوندند. این مشکلات به سه دسته تقسیم می شود: الف- مشکلات فردی اعم از مشکلات روانی فرد، عدم مهارت در نه گفتن، مشکلات شغلی و... ب- مشکلات خانوادگی که خود شامل اختلافات شدید پدر و مادر و نیز روابط خانوادگی ناپایدار است. ج- مشکلات اجتماعی که از مهم ترین آن ها عدم احساس هویت، اخراج از محیط های آموزشی و عدم پذیرش در گروه های هم سن است. 2- عدم مطابقت معنویت ایرانی-اسلامی با نیازهای روز. 3- عدم نظارت بر آثار ترجمه شده ی نویسندگان خارجی. 4- عدم فرهنگ سازی به موقع وسایل ارتباط جمعی توسط مسئولین. کلید واژه ها: عرفان، مبانی، شاخصه، نقد